lekho doydi

katle kanye

tayere fraynd,

zayt mir moykhl az es hot gedoyert a bisl biz vi lang ikh hob aykh geentfert, ober atsind bin ikh do.

ir hot mir gebetn tsi ikh ken aykh vayzn vi azoy dos geyt tsu a lekho doydi. es freyt mikh aykh tsi kenen aynladn tsu undzerer shil, kedey ir zolt zen mit di eygene oygn vos dos iz.

bekhdey ir zolt nisht farloyrn vern inem geroysh un tsetumlt vern inem geruder vel ikh aykh etvos forshteln vi azoy dos zet oys, az ven ir kumt in shil vet ir alts farshteyn.

di vikhtikste zakh iz az ir zolt zikh araynkhapn ven der oylem iz tseflamt, azoy az keyner zol aykh nisht bamerkn. zol zikh aykh makhn der umglik fun araynkumen bay lekhu neraneno zent ir derleydikt. der mineg iz az eyder men heybt on lekhu neraneno kukt men zikh um tsu zen eT asher yeshnoy poy |u|eT asher ayneni poy; men fregt on dem shokhn oyf yedn fremdn ponem ver er iz un vemens er iz --- ven er iz gekumen, tsu vos er iz gekumen, un ven er fort avek. men kukt zikh vayter um ver es geyt in sheynem shtrayml, un ver in der zaydener bekitshe. "vos iz? er makht a simkhe? a yingl tsi a maydl? oy a brokh! kho'nisht kan koyekh tsi a zokher hant banakht."

zol aykh andersh der shvarts yor khapn vi eyder es zol aykh trefn eyns fun di oygn. "ver iz yener megulekh? er hot a por dolar? bay veym shtayt er an? er vayst shoyn veym tsi rifn." men vet aykh araynkukn inem piskl un oysmestn di nozlekher. az ir zent nisht gut oyfgemisht vet aykh eyner onheybn tsu dreyen di bleter. az ir vet nisht kukn inem sider un hot zikh farklotsn oyfn lomp, vet ir dortn trefn nokh a halbe tuts oygn.

ikh vil bay dem nisht tsu fil mayrekh zayn --- ober als an eytse toyve komashme lon zog ikh aykh ir zolt zikh araynkhapn a bisl shpeter.

veyst ir vu iz gut ontsukumen? ikh vel aykh zogn. ven der bal-tfile kumt on tsu "ki kodoysh h|shem eloykayni" demolst git aykh a khap arayn. nemt a sider inem polish, misht|s es oyf oyfn rikhtikn plats, makht oyf di tir pavolye, kumt arayn, geyt|s azoy tsvey dray trit rekht|s, un bagrobt|s dem ponem inem sider.

azoy vi ir kumt nor arayn vet ir zen a stsene. der bal-tfile git a loz oys "h|shem eloykayni" un der oylem shpringt tsu di fis mit "ay yay yay boyi |u|neytsey h|sode", a kabal|istishe tfile: lomir aroysgeyn in heylikn eplfeld akegngeyn di shabes-kenigen, "lekhakal tapikhin kadishin", af ontsuklaybn heylike epl.

dernokh: "mizmoyr l|Doved". gleybt mir --- ven Doved h|meylekh aleyn zol kumen tsu geyn mitn harf zaynem volt er nisht gekent beser aropleygn dem kapitl. "hovi l|shem bney eylim": di nase mikve-peyes flien in ale zaytn. der kop varft zikh. breyt|s on farn bashefer, kinder fun Avrem, Yitskhok un Yankev di rizn, breyt|s far im on zayn koved un zayn shtarkayt. "ay kohl h|shem al h|mayem": der kohl funem heylikn bashefer varft vasern, tseshpalt yam|en, blozt on shturem-vintn vos tsetreyslen afile dem leviyosn. der kohl funem eybershtn tsebrekht tenenbeymer, makht tantsn di beymer fun levonen vi kelblekh un di siryen-beymer vi tsapn. "oy kohl h|shem khoytsayv lahavoys aysh": do flamt shoyn dem ponem. es brent a fayer, vos do inem shtibl ken men im zen. es vern tsetreyslt midboriyes, gazeln tantsn, velder veren fartilikt --- alts oyf tsutsukumen tsum "ivehaykholoy" vos dortn iz "kiloy oymayr kovoyd".

ikh hof az ir lebt nokh, vayl mir haltn nokh nisht baym lekho doydi --- dos iz nor der araynfir. bald vi der bal-tfile lozt oys dem mizmoyr l|Doved brumt der oylem unter "ono b|koyekh", ir vet hern a krekhts fun "borekh shem", un mir zenen do.

vos zol ikh aykh zogn oyf dem lekho doydi? dos iz di tayerste diamant vos in kroyn fun shabes. hert vos ikh zog aykh: zol zikh montiverdi iberkotsken inem keyver mit zayne vespers, vayl zey kumen nisht tsu tsum shmuts unter dem kleynem finger funem linkn fus fun lekho doydi. undzere yidl Bernshteyn ken zikh oykh farshtekn mit zayn tshitshester tilem|l. er zol es zingn yom koydesh oyf der nakht farn ofenem oren-koydesh, vet es botel b|shishim vern kegn a lekho doydi oyf a grinem parshes sazrie-metsoyro.

ikh ken mikh farlirn, ir muzt ober gedenkn zikh tsu haltn ruik. nokh a por minut shteyn, heybt|s on zikh tsu nentern tsu mayn plats. ir vet shoyn zen vu dos iz, nisht vayt funem tir.

der bal-tfile heybt on lekho doydi un es hersht a shtilkayt. yeder shtekht oyf di oyern tsu hern velkhn nign er hot oysgeveylt. ir darft aykh nisht zorgn, vayl ale nigunem hobn di zelbe virkung. di melodye shpreyt zikh oys ibern shtibl azoy vi a roykh; ersht der oybnon un bislekhvayz nodlt zikh es biz vi lang es filt zikh on di gantse shil. es lign in dem ale taymem; vilt ir, shpirt zikh es vi a kil vintl in a tamez-hits. zent ir fun di yidn vos afile demolt|s lozn zey nisht oyfmakhn di fenster, shpirt zikh es vi a heyse mikve erev shabes khaneke. der oylem vert farzunkn in di pletser un es zingt zikh tsu yeder oyf zayn shteyger.

di nigunem vos men zingt zenen azoy beygevdik az men ken zey zingen in velkhn shtand men iz nor. eyner zingt es aroys funem khsid|ishn seyfer, a tsveyter kayt zikh dem bord in nign arayn, a driter khazr|t iber ale loshn-hore|s fun der vokh un a ferter khropet arayn --- alts oyfn nign. kent ir nokh aza nign? dos iz nisht "lider von di erde", dos iz a lid min h|shomayim. dos iz a zemer vos es past nor tsu der neshome yeseyre funem shabes. pruvt nor un zingt dem zelbn zemer oyf a vokhntog, vet ir shoyn zen. es vet aykh groyln. es vet nisht hobn keyn yidishn tam.

"gedenk" un "hit" in eyn vort
hot der eyntsik got undz gelozt hern dort;
got un zayn nomen zaynen eyns,
vi zayn sheynkayt un loyb iz nishto keyns ---
lekho doydi likras kalo

in dem lekho doydi kent ir zen oyf yedn eynem vos far a sort vokh er hot gehat. der vos es iz im gut gegangen, un er hot gemakht a por groshn, er tseklapt zikh di hent. baym "rav lokh sheyves" laykht im dos ponem: du zitst shoyn azoy lang, zits nokh a bisl inem eymek h|bokho un lomikh dervayl epes fardinen. vayter der, vos iz tsufridn az di fargangene vokh iz shoyn fargangen, un fun der kumendiker vokh vil er gornisht trakhtn, er krekhtst nebekh. "rav lokh sheyves": du zitst shoyn azoy lang, iz es den nisht di hekhste tsayt du zolst shoyn oyfshteyn. es ken zayn a svore az di dremlers, vos der kop kusht zikh mitn tish bay "hisnari" un zey gebn zikh a zets oyf, un bay "hisoyreri" vekn zey zikh oyf in gantsn --- az zey kholem|en oykh oyf der zelber linye.

men halt shoyn bay "loy seyvoyshi"; do dreyt zikh alts iber. oyb der ershter halb lekho doydi iz vi der langer shvartser goles iz der "loy seyvoyshi" vi moshiyekh|s tsayten. az bay "mikdesh meylekh" krekhtst men, un bay "hisnari" brumt men iz bay loy seyvoyshi zingt men. dos besmedresh heybt zikh in a "|u|hoyu l|mshiso" oyf "yomin u|smoyl". men klatsht, men bom-bomt un bim-bomt, men tralalalt azoy az men ken meynen az der "ben partsi" iz shoyn do.

ir maynt avade az ir hot shoyn ales gezen. nu, vart|s oys. s'kumt 'boyi b|sholem' vos dos iz der tekiye gedoyle; der pitem finem esreg; der shpits fun alts. men iz shoyn geven inem eplfeld un men iz shoyn tsurik arayngekumen. men hot shoyn gedremlt, men hot shoyn gekrekhtst, un yetst kumt shoyn di kale. di tishtekher zenen shney vays, di bekitshes shvarts vi koyln (di shtraymlekh voltn gemegt a bisl shener oyszen), di lekht nokh nisht ongetropt, di padloge nokh nisht far|khazr|t, di lemp shpigln zikh nokh in di shikh, di krogns un manzsheten nokh nisht farshveyst. es iz nishto keyn shenerer tsushtand optsuvartn a kale.

der oylem drayt zikh oys mekabl ponem zayn di kale. men tsefayert zikh. "boyi b|sholem ateres balo" kumt shoyn mit mazl tsu geyn. kukt nisht oyfn tir, vartndik es zol zikh oyfmakhen tsu a sheyner kale mit fuftsn mekhutenestes. zey gefinen zikh andershvu. kukt yednn ire in di oygn, vet ir dortn zen di kale. kukt oyf di nezer, vet ir zen di mekhutenestes. men halt shoyn bay dem kreshendo fun "boyi khalo boyi khalo", un es vet zikh aykh dakhtn az di neshome flit aykh bald avek. der gantser gayst un der gantser bashefenish tut zikh on fligl, alts shvebt hekher un alts shrayt aroys: mizmoyr shir l|yom h|shabes ...